Zuivelmonument Wergea
Nadat het de dag ervoor regenachtig was, en de dag
erna Pluvius wederom duidelijk aan de knoppen zat,
waren de weergoden op woensdag 7 oktober Wergea
wel gunstig gezind. Toen Omrop Fyslân om klokslag
10 uur het dorp binnenreed, scheen zelfs voorzichtig
het zonnetje.
Hoewel reporters geacht worden het actuele nieuws te
verslaan, neemt 'De Omrop' deze ochtend een
voorschot op komende gebeurtenissen: de onthulling
van het zuivelmonument.
Afgezien van de Frico-gedenksteen, die eerder al aan
De Bidler was bevestigd, is verder aan de buitenmuur
nog geen tastbaar spoor te ontdekken van de
gebeurtenissen, die later die middag zullen
plaatsvinden. Om de kijkers in de avonduren toch van
meeslepende beelden te kunnen voorzien, wordt ter
plekke een script bedacht om in die behoefte te
kunnen voorzien. Waarna onder het digitale gesnor
van de camera, Haeije Andringa en Henk de Vries de
beide panelen, die de gedenksteen zullen flankeren,
met gepaste eerbied naar buiten dragen en met
zachte hand en ontroerde blik tegen de muur van De
Bidler vlijen.
Waarschijnlijk onrustig geworden door de provisorisch
uitgevoerde regie, bewaakt Sjoerd Spykstra
ondertussen als een begeesterd requisiteur, de als
decorstukken figurerende panelen tegen mogelijke
beschadigingen ten gevolge van ondoordachte
handelingen van de beide gelegenheidsacteurs, en
rust niet eerder dan wanneer ze weer veilig terug zijn
gekeerd in de boezem van De Bidler.
Daarna volgen de interviews door Smone Scheffer,
afgesloten met een walk of fame langs het voormalige
Frico-terrein.
's Avonds is in de uitzending te zien hoe 60 minuten
uitermate fascinerend beeldmateriaal wordt
gecomprimeerd tot een montage van een enkel
minuutje.
Begin van de middag spoeden Jelle Dijkstra en Gerard
Potijk zich met Sjoerd naar De Bidler. Hans Sinnema,
die het ambachtelijke deel van het kunstwerk heeft
uitgevoerd, is helaas afwezig vanwege deelname aan
een beurs in Duitsland. De panelen worden hier met
oerdegelijk bevestigingsmateriaal aan de muur vast
gebout. Op het paneel links is de fabriekshistorie
uitgebeeld. Bovenaan de oorspronkelijke
stoomzuivelfabriek uit 1886. In het midden de fabriek
uit 1936, waarvan ook de gedenksteen (met een uit
zijn as herrijzende feniks) afkomstig is. En onderaan
uit 1970, de 2 nieuwe fabrieken onder één dak: de
Centrale Melkinrichting en de Centrale Botermakerij.
Op het rechter paneel staan de portretten van de
oprichters van de eerste zuivelvakbond: Martin
Kalsbeek en Cornelis Kasje, die beide in Wergea
begraven liggen en waar naar elk ook een straat
vernoemd is.
Het gedenkteken wordt met een wergeaster vlag
afgedekt, maar wel zo dat het tijdens de plechtigheid
met één kort rukje van de muur bevrijd kan worden.
Er worden vervolgens nog 2 dundoeken in top
gehesen; een van FrieslandCampina en een van de
voormalige Voedingsbond FNV. Samen symboliseren
deze drie de locale zuivelhistorie, zoals treffend
verbeeld in het pas geassembleerde monument.
Om 16:00 uur zijn circa 70 genodigden en
belangstellenden uit de zuivelwereld aanwezig in De
Bidler, waar zij ontvangen worden met koffie en
oranjekoek. Ook de gemeente is vertegenwoordigd
met wethouder Van der Molen. Teake Kloosterman
heet namens Pleatselik Belang, eenieder van harte
welkom. Hierna nemen achtereenvolgens Jan Teade
Kooistra, nazaat van een van de oprichters, maar nu
aanwezig in de hoedanigheid van voorzitter van
district Noord-Friesland, Jeroen Elfers, directeur
Coöperatieve Zaken van FrieslandCampina en Dick
Heinen, voormalig bestuurder van Voedingsbond FNV,
het woord.
Ieder spreekt vanuit zijn eigen visie, maar samen
vormen de verhalen verschillende stukjes van
dezelfde puzzel en onstaat zo het totaalbeeld van wat
De Frico indertijd betekend heeft. De 23 boeren, die
hier in 1886 de eerste succesvolle zuivelcoöperatie
oprichtten, met een stoomzuivelfabriek, die zowel
boter, als kaas, als consumptiemelk produceerde, wat
niet eerder in Nederland had plaatsgevonden.
Martin Kalsbeek en Cornelis Kasje die in 1900 de
eerste Nederlandse zuivelbewerkersbond oprichtten
en daarmee de grondleggers waren van de latere
Voedingsbond FNV, die daarna weer is opgegaan in
FNV Bondgenoten. En tenslotte de sluiting van de
fabriek in 1994, die in de ogen van de toenmalige
directie economisch gezien noodzakelijk was, maar
het dorp honderden arbeidsplaatsen kostte.
Dan volgt de onthulling door Wouter Schuurmans,
nazaat en naamgenoot van een van de oprichters van
de zuivelcoöperatie, samen met Henk de Vries, die tot
de sluiting werkzaam was in de fabriek en daarnaast
actief als vakbondslid. Jelle, Sjoerd en Gerard hebben
gelukkig goed werk geleverd. Want na een korte,
simultaan uitgevoerde ruk aan het koord door de
beide heren, dwarrelt het dundoek gracieus naar
beneden en onthult zo het tot nu toe verborgen
kunstwerk aan de verzamelde menigte.
Nadat iedereen zich uitgebreid heeft kunnen vergapen
aan het -inderdaad schitterende- gedenkteken,
stroomt de meute weer binnenwaarts naar het
rustieke middenschip van De Bidler, waar met
onvermoeide ijver het ondertussen warm gedraaide
Bidler-team de aanwezigen voorziet van een
uitgelezen keur aan versnaperingen om zowel de
hongerigen als de dorstigen te kunnen voeden en
laven.
Dan neemt Teake nog eenmaal het woord. Hij
bedankt alle sprekers en onthullers en zet zijn
woorden kracht bij met een boeket bloemen voor elk.
Ook spreekt hij zijn oneindige opluchting uit dat na
een eprisode van twaalf jaar het agenda-punt:
'zuivelmonument' van de agenda geschrapt kan
worden.
Daarna wordt het formele deel van deze bijeenkomst
afgesloten en is iedereen in de gelegenheid om nog
even na te praten.
5
